TOWARZYSTWO PAMIĘCI POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO 1918 - 1919

Powiat Wolsztyński

 

Strona działa dzięki wsparciu Starostwa Powiatowego w Wolsztynie
Home Historia Powstania Publikacje Powstanie w internecie Klub młodzieżowy Archiwum Cele TPPW Linki Kontakt Autorzy
  Kalendarium Powstanie w Przemęcie Powstanie w Siedlcu Powstanie w Wolsztynie Powstanie w Kębłowie Republika Świętno Powstańcy Pomniki, miejsca pamięci Galeria Rocznice powstania
  Rola duchownych powiatu babimojskiego w powstaniu            
 

 

Generał brygady Stanisław Taczak

1874 - 1960

 

Ilustracja: zbiory Muzeum Powstania Wielkopolskiego w Poznaniu

 

Stanisław Taczak urodził się 8 kwietnia 1874 r. w Mieszkowie koło. Jarocina. Jego młodszym bratem był działacz społeczny – Teodor Taczak. W 1893 r. zdał maturę w Królewskim Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim, gdzie należał do Towarzystwa Tomasza Zana, po czym rozpoczął studia na Akademii Górniczej we Freibergu, które ukończył w 1897 uzyskując tytuł inżyniera. Służbę wojskową, podczas której ukończył kurs aspirantów oficerskich, odbył w latach 1898 - 1899. W 1904 r. został podporucznikiem. Po zmobilizowaniu w 1914 r. objął dowództwo kompanii, a po awansie na stopień kapitana - dowództwo batalionu 46 pułku piechoty Obrony Krajowej. Walczył na froncie rosyjskim I wojny światowej.
Po przeniesieniu Legionów Polskich w grudniu 1916 r. na teren Kongresówki i przejściu ich na organizację i wyszkolenie niemieckie, Taczaka przydzielono - na własną prośbę - (11 XII 1916 r.) w charakterze głównego instruktora do II baonu 6 pułku Legionów Polskich.
W listopadzie 1918 r. Taczak włączył się aktywnie w organizację Wojska Polskiego. Zgłosił się do dyspozycji Ministerstwa Spraw Wojskowych jako pierwszy Polak z armii niemieckiej i otrzymał przydział do Oddziału VII (naukowego) Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. 28 XII 1918 r., wracając z Berlina, kapitan Taczak zatrzymał się w Poznaniu, aby odwiedzić rodzinę. To właśnie Teodor Taczak poinformował Stanisława Adamskiego i Wojciecha Korfantego z Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, że do Poznania przyjechał jego brat - oficer polskiego Sztabu Generalnego. Wszystkie atuty przemawiały za kandydaturą Stanisława Taczaka na stanowisko głównodowodzącego powstaniem: był Wielkopolaninem, oddanym sprawie patriotą, od lat nie angażował się w działalność polityczną, znał specyfikę armii pruskiej i jej zasady organizacyjne, miał też pogląd na kierunki rozwoju Wojska Polskiego, posiadał liczne kontakty w Warszawie. Telefonicznie uzyskano akceptację J. Piłsudskiego i Sztabu Generalnego, skąd Taczaka oddelegowano na czas pełnienia funkcji do Poznania.
5 I 1918 r. Stanisławowi Taczakowi (awansowanemu już do stopnia majora) formalnie podporządkowano oddziały polskie w całym zaborze pruskim, zarówno jawne jak i tajne, uznając w ten sposób jedność wszystkich sił pod wspólnym dowództwem w Poznaniu. W praktyce mjr Taczak zaczynał wszystko od początku, bez niezbędnej kadry oficerów, bez zorganizowanych służb, nie znając ludzi i nie mając kontaktu z terenem.

W pierwszym rzędzie Dowództwu Głównemu podporządkowano 24 komendy powiatowe. Dnia 7 I 1919 r. obszar Wielkopolski podzielono na 7 okręgów wojskowych, a 13 stycznia utworzono dwa dalsze.

Głównodowodzący i jego sztab sformowali też dowództwa frontowe jako ruchome dowództwa operacyjne. Zwarta linia frontu polsko-niemieckiego była gwarancją nie tylko możliwości rozszerzenia zasięgu powstania, ale także utrzymania polskiego stanu posiadania w przypadku ofensywy niemieckiej. Stanisław Taczak, chcąc zabezpieczyć Poznań, centrum i ognisko powstania, rozkazał opanować niemiecką stację lotniczą na Ławicy, co nastąpiło w nocy z 5 na 6 stycznia 1919 r.
Dziewiętnaście dni pracy Sztabu Dowództwa Głównego, od 28 grudnia 1918 r. do 15 stycznia 1919 r., przypadło na najważniejszy okres w przebiegu powstania w Wielkopolsce. Efekty działalności pierwszego głównodowodzącego przeszły wszelkie oczekiwania. Mimo że na wynikach powstania zaciążyły skutki utraty czasu, niezawinione zresztą przez Dowództwo Główne, to od końca pierwszej dekady stycznia majorowi Taczakowi udało się skutecznie osłonić osiągnięcia powstania, utworzyć silny front  umożliwiający rozwinięcie działań zaczepnych własnymi siłami. Taczak i sztab Dowództwa Głównego wyznaczył też realne cele operacyjne powstania i stworzył podstawę do ich realizacji. 10 stycznia 1919 r. siły powstańcze  łącznie 13900 ludzi.

W dniu 16 stycznia 1919 roku, z przyczyn personalnych (zbyt niski stopień) i politycznych (dopuszczał do organizacji rad żołnierskich), przekazał dowództwo gen. Józefowi Dowborowi-Muśnickiemu samemu obejmując stanowisko drugiego kwatermistrza Okręgu Generalnego, a następnie zastępcy szefa sztabu. W dniu 2 lipca 1919 r. objął dowództwo 11 pułku strzelców wielkopolskich (po włączeniu Armii Wielkopolskiej w struktury Wojska Polskiego, przemianowanego na 69 pułk piechoty), który stacjonował na froncie w pobliżu Rawicza.
Generałowi J. Dowbor-Muśnickiemu major S. Taczak przekazał zorganizowany sztab Dowództwa Głównego, kadry przyszłego Szefostwa Aprowizacji, dowództwa frontowe i terytorialne, kadry przyszłej armii regularnej. Nowy głównodowodzący obejmował więc dowództwo przy w miarę wyjaśnionej sytuacji.
Stanisław Taczak, pierwszy głównodowodzący Powstaniem Wielkopolskim, awansowany do stopnia generała brygady, pełnił służbę zawodową w wojsku do 1930 r. piastując różne funkcje dowódcze. Po raz drugi chwycił za broń jako ochotnik-emeryt 1 września 1939 r., zgłaszając się do szeregów Armii "Poznań". Po kapitulacji całą okupację przeżył w niemieckich obozach oficerskich. Po wyzwoleniu wstąpił do szeregów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Do kraju powrócił w 1946 r. osiedlając się w Malborku, gdzie zmarł w 1960 r. W 1988 r. prochy generała Taczaka sprowadzono do Poznania i złożono na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan.

 

Źródło: internet (strony www dt. Powstania Wielkopolskiego)